Farmakognozi

Farmakognozi, ilâç hammaddelerinden, doğal kaynaklı olanlarını tanıtan, inceliyen ve eczacılık öğretiminde, başlıca disiplinlerden birini oluşturan bir bilim koludur.

İlâç kelimesi genellikle, hem ilâç hazırlanmasında yararlanılan etken maddeleri hem de bunlardan hazırlanan ve hastanın yararlanabileceği biçime getirilmiş ürünleri ifade etmek için kullanılmaktadır. ilâç hammaddeleri genellikle organik yapıda maddelerdir. Bununla beraber anorganik yapıdaki maddelerden bazıları da ilâç hammaddesi olarak kullanılır. Organik ilâç hammaddelerinin bir kısmı tabiî kaynaktan tüketme ve temizleme yöntemleriyle elde edilir. Bir kısmı ise sentez yöntemiyle hazırlanır. İşte, tabiî kaynaktan elde edilen ilâç hammaddelerini konu alan bilim dalına Farmakognozi adı verilmektedir.

Farmakognozi'nin konusu olan tabiî İlâç hammaddelerine "drog" denir; bitkilerden elde edilen tabiî ilâç hammaddelerine "bitkisel droglar", hayvanlardan elde edilenlere "hayvansal droglar" adı verilmektedir. Mikroorganizmalardan elde edilenler, bu mikroorganizmalar da bitki olduklarından bitkisel droglar arasında; insanlardan elde edilen bazı ilâç hammaddeleri ise hayvansal droglar arasında kategorize edilir.

Büyük Türk filozofu ve bilgini İbn-i Sînâ "el-Kanun fit' tıb" adındaki 5 ciltlik eserinin 2. ve 5. cildinde ilâçlardan bahsetmiş olmakla beraber "Kanun", aslında bir tıp kitabıdır. Farmakognozi terimi ilk defa 1815'de SEYDLER tarafından "Analecta Pharmacognostica" isimli eserinde kullanılmıştır. SEYDLER bu isim altında nebatî, hayvanî ve anorganik bütün ilâç hammaddelerinden söz etmiştir. Sonraları sadece biyolojik drogları konu alan ilim kolunu ifade etmek üzere VVASICKY tarafından "Physiopharmacognosy" terimi ortaya atılmış, fakat daha doğru olmakla beraber, bu isim pek tutulmamıştır.