Gnostisizm

Bir din çerçevesi içinde, özellikle de Hırıstiyanlıkta ortaya çıkan ve inanç yerine ilhama dayalı bilgiyi (gnosis) tercih eden öğreti.

Hırıstiyanlıkta, sapkın bir öğreti olarak ortaya çıkan gnostisizm, Hırıstiyan inancıyla ilgili öğeleri, Yunan felsefesinin teolojiyle ilgili görüşlerini ve Doğu kökenli öğeleri birleştirerek, bir Tanrı, yaradılış ve kötülük öğretisi geliştirmiştir.

Gnostikler, dünya ile Tanrı arasında mutlak bir ikilik kurarken, meddeyi ve insan bedenini kötülerler. Dolayısıyla, ahlâk alanında, ya aşırı bir çileciliği ya da tam bir ahlâksızlığı savunurlar.

Arapça'da karşılığı "İrfaniyye", Türkçe'de ise "Gizemcilik", "Bilinircilik", "Sezgicilik", "Batınîlik" gibi kelimelerle ifade edilmeye çalışılmıştır. Karşıt anlamı "Agnotisizm" dir.

İbn Arabi tarafından Gnostisizm'in en mükemmel şekli olarak "Mârifetullâh" mertebesine erişmek şeklinde ifade edilmiştir.